Keuls plafond
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een Keuls plafond is een specifiek type stucplafond waarbij de plafondbalken en de ruimtes ertussen van stucwerk zijn voorzien, vaak met decoratieve motieven.
Omschrijving
Het Keulse plafond, ook bekend als 'Kölner Decke', is een vroeg type stucplafond dat zijn oorsprong vindt in Keulen. Bij dit plafondtype worden zowel de dragende balken als de velden ertussen afgewerkt met stucwerk op basis van kalk, en soms leem als pleisterdrager. Kenmerkend voor dit plafond zijn onder meer de omstucte balken, soms met een afgerond element aan het einde, en decoraties zoals vruchten, acanthusbladeren, ranken of gevleugelde cherubijnshoofden. Het oudst gedocumenteerde voorbeeld dateert uit 1592. Hoewel het type is ontstaan in Keulen, verspreidde het zich naar omliggende regio's en werd het ook in Nederland toegepast. De uitvoering van Keulse plafonds paste zich in de loop van de tijd aan, waarbij latere voorbeelden eenvoudigere bogen en profielen konden vertonen.
Materialen en techniek
Historisch Keuls stucwerk werd voornamelijk gemaakt op basis van kalk, aangevuld met water en zand. Afhankelijk van de toepassing en traditie konden materialen zoals kalkwater, marmerpoeder, dierenhaar, stro of steenkool worden toegevoegd. Soms werd leem gebruikt als pleisterdrager voor het stucwerk, waarbij het hout van de balken werd opgeruwd om een goede hechting te verkrijgen. Dikke leemlagen werden soms gemengd met dierenharen en stro. Stucwerk op basis van gips is over het algemeen fijner van structuur dan stucwerk op basis van kalk en leent zich voor fijnere details.
Historische context en verspreiding
De 'Kölner Decke' ontstond in Keulen en verspreidde zich vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw naar omliggende gebieden in Duitsland en Nederland. De toepassing in Nederland dateert al van 1623. De decoratieve motieven en technieken bleven gedurende een lange periode, van ongeveer 1592 tot 1770, in gebruik, zelfs toen sommige renaissancemotieven en stuc op kalkbasis elders uit de mode raakten. Voorbeelden van Keulse plafonds zijn gevonden in onder andere Keulen, Pulheim, Utrecht en Zutphen.
Vergelijkbare termen
Systeemplafond
Gebruikte bronnen: